W pierwszym rozdziale dowiadujemy się jak porządny ziemianin powinien się zachowywać i co należało do jego obowiązków ‘zawodowych’. Czym zajmowała się Pani domu, a czym Pan domu, jakie mieli obowiązki, po czym można poznać dobrze urodzonego człowieka. Pruszak opisuje maniery i podstawowe zasady etykiety. W kolejnych rozdziałach poznajemy sposób ubierania się, prezencji aż przechodzimy do takich konkretów jak życie towarzyskie. Autor bardzo szczegółowo zajmuje się tematem, opisując sposoby witania się, zwracania do siebie, hierarchii, a także zwrotów grzecznościowych, korespondencji, wizyt i sposobu prowadzenia rozmowy. Skupia się na tak ważnych dla ziemiańskiego wychowania sprawach jak znajomość języków obcych i konwersacja towarzyska.
Bardzo ciekawy jest rozdział dotyczący stołu i posiłków. Pruszak przedstawia zasady nakrywania stołu do poszczególnych posiłków (zasady obowiązujące do dzisiaj), usadzania gości według hierarchii, ważności rodu, tytułu, starszeństwa. Zasady te były o tyle skomplikowane, że za każdym razem plan usadzenia gości musiał wyglądać inaczej, z racji obecności różnych osób. Autor opisuje przebieg obiadu, gdzie każdy od Pana domu przez gości, aż po służbę znał swoje miejsce i zadanie. Dowiadujemy się jak należało zachowywać się przy stole, i że ‘dzieci ma być widać, ale nie słychać’.
Kolejno przechodzimy do tytułów szlacheckich i zasad ich przyznawania w poszczególnych zaborach oraz ich uznawania przez stare polskie rody, wywodzące się z Sejmu Wielkiego, a nawet wcześniej. Bardzo ważną kwestią była i jest do tej pory właściwa edukacja dzieci, od nauki w domu przez gimnazja i licea z internatem po studia, najlepiej prawnicze, ekonomiczne lub rolnicze. Na koniec autor zostawił wystrój wnętrz. Dwory ziemiańskie były urządzone ze smakiem, pełne sprzętów odziedziczonych po przodkach, które obowiązkowo musiały nosić znamiona upływu czasu. Pojazdy, od powozów i karet po samochody to również były elementy wyposażenia każdego dworu. Ostatni rozdział poświęcony jest służbie. Nie ukrywam, że czytając go oczami wyobraźni przeniosłam się do serialu „Downton Abbey”. Opisane obowiązki kamerdynera, majordomusa, pokojówek, kucharki, gospodyni, stangretów/szoferów i wielu innych osób zatrudnionych we dworze na stałe i sezonowo to najlepszy przykład by podejrzeć życie dworu od kuchni.
„Ziemiański savoir – vivre” Tomasza Pruszaka to doskonała lektura, która przeniesie nas w świat z czasów przedwojennych, w pełni pokazując życie w tamtym okresie. Autor opisuje zasady dobrego wychowania, które obowiązują również i dzisiaj, i to nie tylko w rodzinach ziemiańskich. Tym razem książka napisana jest lekko i czytanie jej to prawdziwa przyjemność. Autor zwraca uwagę na wiele wydawałoby się nieistotnych szczegółów, które miały jednak zasadnicze znaczenia i często wpływały na postrzeganie danej rodziny czy rodu. Znajdziemy tutaj również wiele odwołań do współczesnych przedstawicieli ziemiaństwa oraz rodów szlacheckich w innych krajach Europy, na których polscy arystokraci niejednokrotnie się wzorowali np. w kwestiach edukacji dzieci.
Nowa publikacja PWN-u to z pewnością gratka dla wielbicieli historii, arystokracji, czasów międzywojennych czy szerzej przedwojennych. Jak zwykle pięknie wydane, z ogromną ilością zdjęć, wśród których znajdziemy również fotografie nieznane z wcześniejszych tego typu książek wydawnictwa. Mnie wyjątkowo przypadła do gustu i z pewnością wiele razy do niej wrócę.
