Kto nie zna twórczości Agnieszki Osieckiej, filmów Kaliny Jędrusik czy wierszy Haliny Poświatowskiej. Każdy przynajmniej słyszał o wymienionych artystkach, które mimo tego, że żyły i tworzyły w niełatwych czasach PRL-u, potrafiły wspiąć się na wyżyny i dokonywać rzeczy niezwykłych. Sławomir Koper postanowił przybliżyć życie tych niesamowitych kobiet w swojej najnowszej książce „Życie artystek w PRL”.

Poznajemy historie ośmiu kobiet, które żyły i tworzyły w czasach komuny. Niektóre z nich jak Anna German, Alina Szapocznikow czy Grażyna Bacewicz były Polkami z wyboru. One też odniosły największy, międzynarodowy sukces, nie tylko w krajach bloku komunistycznego, ale również na Zachodzie. Anna German występowała na festiwalu w San Remo, była kochana przez Włochów, choć to Związek Radziecki był najbliższy jej sercu, choć była to miłość trudna i nie do końca określona. Alina Szapocznikow i Grażyna Bacewicz, sławne w całej Europie, obecnie w Polsce nieco zapomniane, były doskonałymi promotorkami polskiej kultury na Zachodzie. Autor poświęcił jeden rozdział każdej ze swoich bohaterek: Agnieszce Osieckiej, Annie German, Kalinie Jędrusik, Mirze Zimińskiej, Elżbiecie Czyżewskiej, Alinie Szapocznikow, Halinie Poświatowskiej i Grażynie Bacewicz. Poznajemy trudne losy artystek, począwszy od dzieciństwa, mniej lub bardziej szczęśliwego, ale często przypadającego na lata wojny poprzez pierwsze miłości, małżeństwa, związki i przede wszystkim przeszkody związane z wykonywanym przez nie zawodem.

Autor przedstawia oczywiście nie tylko te złe strony bycia artystką w PRL i rzucane przez władze kłody pod nogi. Poznajemy wiele anegdot dotyczących nie tylko bohaterek książki, ale również związanych z nimi osób, absurdalnych sytuacji jak na przykład ta, że pieniądze zarobione w Związku Radzieckim należało wydać na miejscu, czego Agnieszka Osiecka dokonała z trudem. Koleje losu artystów układały się bardzo różnie. Nie każdemu dane było wyjechać za żelazną kurtynę, a Ci którzy tego dokonali często byli ograniczeni przez władze, obłożeni różnymi nakazami i zakazami. Niektórzy współpracowali z rządem komunistycznym, wiedząc, że to jedyna możliwość rozwoju, osiągnięcia sukcesu i wyjścia poza ramy kultury socjalistycznej. Jednak to właśnie socrealizm był często przepustką do paszportu i wyjazdu, pokazania się widzom i krytykom z Zachodu, co z kolei wiązało się w pewnym sensie z wolnością, ale i pieniędzmi. Nie wszystkim się udało, czego przykładem może być życie świetnej polskiej aktorki Elżbiety Czyżewskiej. Tym, którzy pozostali w Polsce niejednokrotnie zakazywano występów lub wprowadzano różne ograniczenia jak choćby Kalinie Jędrusik czy Mirze Zimińskiej. Obie były jednak na tyle wielkimi osobowościami, że władzom komunistycznym nie udało się zatrzeć pamięci o nich. 

Sławomir Koper napisał świetną książkę. Pełną ciekawych anegdot, nieznanych mi dotąd faktów. We wstępie opisał sytuację polskich artystów po wojnie, przytoczył kilka historyjek, które wzbudziły uśmiech na mojej twarzy. Autorowi nie udało się dotrzeć do potomków wszystkich artystek i poznać szczegółowo ich losy, wiąże się to też z tym, że nie wszystkie przytoczono historie są w stu procentach wiarygodne i prawdziwe. W przypadku niektórych z nich, autor przytacza różne wersje, w zależności od tego, kto daną anegdotę opowiadał. Widać, że Koper dokonał ogromnej pracy, zbierając te wszystkie informacje, porządkując je, usiłując dotrzeć do różnych osób. Najwięcej problemów jak sam pisze sprawiła mu genealogia Anny German. Sama jestem ciekawa ile z przytaczanych przez Kopra jak i innych autorów ‘faktów’ o piosenkarce jest prawdziwych, a ile wymyślonych na potrzeby propagandy bądź też urozmaicenia życiorysu, jak to było w przypadku Haliny Poświatowskiej, która sama podtrzymywała swój mit. 

Gorąco polecam „Życie artystek w PRL”, to interesująca, wciągająca lektura, która nas zaciekawi, rozbawi, pouczy.  Ja już się cieszę na kolejne książki z tej serii, bo autor zapowiedział szereg innych publikacji związanych z epoką PRL-u, na wzór tych które pisał o dwudziestoleciu międzywojennym.